Në një përpjekje të re për të avancuar me kërkimin dhe identifikimin e personave të zhdukur gjatë regjimit komunist në Shqipëri, Kuvendi miratoi të enjten kërkesën e Autoritetit të Dosjeve, AIDSSH, për ngritjen e një strukturë të posaçme që do të merret me këtë çështje.
Struktura quhet Drejtoria për Marrëdhëniet Ndërinstitucionale në Procesin e Identifikimit dhe Rikuperimit të Personave të Zhdukur do të ketë një organikë me 5 punonjës, një drejtor dhe 4 specialistë, me fushë veprimi bashkëpunimin ndërinstitucional për identifikimin dhe rikuperimin e trupave të të zhdukurve dhe të të ekzekutuarve, si dhe marrjen e masave për ruajtjen e vendvarrimeve.
Autoriteti i Dosjeve, një institucion i ngritur në vitin 2015 për hapjen e dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, ka marrë kompetenca të shtuara ligjore për një rol koordinues me institucionet dhe marrjen e masave për identifikimin dhe ruajtjen e vendvarrimeve të personave të zhdukur nga regjimi i Enver Hoxhës.
Kryetarja e Autoritetit të Dosjeve, Gentiana Sula i tha BIRN se ngritja e strukturës ishte një domosdoshmëri për realizimin e detyrave ligjore të AIDSSH-së.
“Këto detyra të reja të ngarkuara janë sa të rëndësishme, po aq voluminoze dhe kërkojnë jo vetëm ekspertizë specifike në këtë fushë, por edhe punë të dedikuar në terren, atje ku parashikohet të jenë të lokalizuara vendvarrimet,” tha Sula.
Deri tani, pranë Autoritetit janë paraqitur mbi 80 kërkesa me objekt rehabilitimin dhe qartësimin e fatit të të vdekurve apo të zhdukurve nga regjimi komunist dhe ka një trend rritës të kërkesave në fillim të këtij viti.
Gjatë regjimit diktatorial nga vitit 1944-1991 llogaritet të jenë ekzekutuar me dhe pa gjyq si dhe kanë vdekur në burgje apo kampe internimi afro 6 mijë persona, sipas të dhënave të institucioneve shtetërore. Pas rënies së diktaturës, Shqipëria nuk ka bërë përpjekje serioze institucionale për kërkimin e tyre.
Një marrëveshje e qeverisë shqiptare me Komisionin Ndërkombëtar për Njerëzit e Humbur, ICMP, mbeti gjithashtu peng i burokracive. Në progres-raportin e fundit, Komisioni Evropian kërkoi angazhimin e prokurorëve për hetimin e zhdukjeve dhe nevojën për “vullnet politik” për të rritur ndërgjegjësimin e popullsisë mbi këtë çështje.
Kathryne Bomberger, drejtore e Përgjithshme e ICMP-së e përshëndeti miratimin e ngritjes së strukturës së specializuar për personat e zhdukur nga Kuvendi i Shqipërisë dhe e konsideroi atë një hap të rëndësishëm në finalizimin e kuadrit ligjor-operativ për këtë çështje.
Megjithatë, Bomberger i tha BIRN se është e nevojshme që miratimi i strukturës së re të pasohet me miratimin e akteve nënligjore (VKM), në mënyrë që më në fund të nisë procesi gjithëpërfshirës i kërkimit dhe identifikimit të personave të zhdukur.
Drejtoresha e Përgjithshme e ICMP theksoi gjithashtu se ka shumë rëndësi vullneti politik i autoriteteve në Shqipëri dhe angazhimi ndaj procesit për personat e zhdukur.
“Vullneti politik duhet reflektuar në forcimin e institucioneve të specializuara, përfshirjen e prokurorive dhe të gjitha strukturave përkatëse në përputhje me legjislacionin vendas dhe ndërkombëtar, që do të ndihmonte familjet e të zhdukurve të kërkojnë të drejtat e tyre themelore,” shtoi Bomberger.
Edhe Sula shpjegoi se do të jetë një vendim i Këshillit të Ministrave që do të përcaktojë, sipas saj, “modalitetet e bashkëpunimit të institucioneve shtetërore qendrore dhe vendore për procesin e gjetjes, identifikimit, rikuperimit dhe varrrimit të eshtrave të personave të zhdukur ose të ekzekutuar në periudhën 29 nëntor 1944 deri në 2 korrik 1991”.
VKM do të duhet të përcaktojë gjithashtu autoritetet përgjegjëse dhe masat për të mbrojtur dhe ruajtur në mënyrën më të përshtatshme vendet që janë aktualisht apo do të identifikohen si vendvarrime, si dhe rregullat e bashkëpunimit ndërmjet Autoritetit dhe institucioneve të tjera qendrore dhe vendore për këtë proces. /Reporter.al/
