Sillet rrotull një propozim i përpunuar në disa portale të Shkodrës i cili propozon një përmendore apo bust të Lek Dukagjinit në qëndër të Shkodrës. Nëpërmjet punës së palodhur të fratit fantastik historian dhe arkeolog si Gjeçovi te ne është formuar bindja se Kanuni i famshëm është vepër e Lek Dukagjinit. Por sa ka lidhje Lek Dukagjini me qytetin dhe Shkodrën e madhe dhe të famshme!? Për prejardhjen dhe jetën e Lekës III. Dukagjini ka pak informacion të besueshëm.
Thuhet se ka lindur në Lipjan (Kosovë). Ishte i biri i Pal II Dukagjinit vdekur në 1446 dhe vëlla i Nikollës II, Progon III. dhe Gjergjit IV. Pozicioni dhe lidhja me Satit dhe Dagnum (Danjën) në Shqipërinë veneciane, 1448 Përfaqësuesit kryesorë të fisit të Dukagjinit në shekullin XV ishin Pali II me djemtë e tij Lekë III. dhe Nikollë II Më 2 mars 1444 Pal II Dukagjini dhe i biri Nikollë II morën pjesë në Kuvendin e Skënderbeut të Lezhës si vasalë të Lekë Zaharisë, zotit të Satit dhe Danjës. Leke III në fakt kërkon falje që nuk mund të marrë pjesë në takim. Pas vdekjes së Pal II në 1446, Leka mori drejtimin e Dukagjinit dhe Principatës së Dukagjinit të Vogël.
Domenet e përafërta të Lekës III ose Dukagjini Sfera e influencës së Lekës kufizohej në një rrip të ngushtë toke në veri të Mirditës, në luginën e Drinit me qytetet Pukë, Lurë dhe Lumë dhe në rajonin e Polatumit në verilindje të Shkodrës. Pjesa jugperëndimore e Alpeve Shqiptare edhe sot quhet Dukagjin. Në lindje të sferës së ndikimit të Lekës shtrihej Kosova, e cila tashmë ishte bërë turke. Me vëllanë e tij Nikollën mori pjesë në luftën shqiptaro-veneciane (1447-1448).
Në janar 1445, të gjithë krerët e fiseve shqiptare ishin të ftuar në dasmën e motrës së vogël të Skënderbeut, Mamicës, me Karl Muzaka Thopia. E pranishme ishte edhe Irena, vajza e vetme e Lekë Dushmanit, zotit të Zadrimës. Gjatë xhiros që pasoi ceremoninë, Lekë Dukagjini dhe Lekë Zaharia, i biri i Koja Zaharisë vdekur para vitit 1442, të cilët të dy ishin të dashuruar me Irene Dushmanin, filluan një grindje. Vrana Konti dhe Vladan Gjurica , të besuarit e Skënderbeut, u përpoqën të ndanin të dy, por u plagosën, i pari në krah dhe i dyti në kokë.
Mosmarrëveshja përfundoi në një përleshje që dukej se shkonte në favor të klanit të Dukagjinit derisa Lekë Zaharia e akuzoi rivalin e tij dhe e rrëzoi atë me një grusht të fuqishëm. Burrat e Zaharisë festuan fitoren e prijësit të tyre me duartrokitje të forta, gjë që zemëroi Dukagjinët. Të tërbuar nga shikimi i udhëheqësit të tyre të rrëzuar, ata nxorrën shpatat dhe menjëherë sfiduan njerëzit e Zaharias. Beteja që pasoi la sipas të dhënave 105 të vrarë dhe 200 të plagosur. Lekë Dukagjini dhe Lekë Zaharia ikën të gjallë. Zaharia arriti të mbrojë Irenën. I poshtëruari moralisht Lekë Dukagjini i shpalli hakmarrjen e gjakut Zaharisë.
Lekë Zaharia u vra ende në vitin 1445 nga prono-iari i tij Nikollë II Dukagjini, vëllai i Lekës. Gjatë dyndjeve turke të viteve 1455-1456, Lekë III. mbrohej si vasal venecian i Danjës. Për disa dyshime jo të sigurta, Leka u grind me venecianët dhe pushtoi Danjën me trupat e tij më 4 nëntor 1456, duke lënë venecianin vendas “Rettore” apo Prefekt dhe merr të burgosur gruan dhe fëmijët e tij. Venediku rekrutoi menjëherë 200 mercenarë dhe i dërgoi në Shqipëri, ku shkatërrimit osman iu shtua një luftë e re e brendshme.
Në gusht 1457, kur një ushtri osmane rrethoi Krujën, Venediku arriti të rimarrë Danjën. Deri në gusht 1457, osmanët kishin pushtuar të gjitha fushat e Shqipërisë. Më pas Leka u bashkua me osmanët dhe mori Satin me ndihmën e tyre. Kjo aleancë e shtyu Skënderbeun të bashkonte forcat me Venedikun kundër Lekës. Më 14 shkurt 1458, në Shkodër ( Shkodra ishte Venedikase ku nuk mund të hynin as Kastrioti as Leka si pretendues) u nënshkrua një traktat paqeje midis përfaqësuesve të Venedikut dhe vëllezërve Lekë III, Nikollë II, Gjergj IV dhe kushëririt të tyre Draga ( vdekur në 1462; djali i Nikollës I. Venediku i fali dukagjinasit për të gjitha fyerjet e kaluara dhe i priti si miq.
Vëllezërit Dukagjini ia lanë Rogameninë (një fushë e vogël rreth fshatit Rragam) kapitenit të Shkodrës, Benedetto Soranzo me të gjitha ndërtesat e saj dhe zonën e Danjës ose Vaut të Dejës sot. Leke III, dhuroi edhe kështjellën e Satit me malet e saj, e cila duhej të shkatërrohej dhe të mos rindërtohej kurrë. Për më tepër, askush nuk duhet të jetojë në atë zonë pa pëlqimin e Venedikut. Për këtë atij i lanë pjesa tjetër e tokave në malin Sati, në Zadrimë dhe zotërimet përtej Drinit si çiflig në masën vjetore të një dylli për t’u dërguar në Venedik. Ata duhet të kenë vetëm kripë të dorëzuar nga shteti. Me çdo kërkesë të venecianëve apo përfaqësuesve të tyre, dukagjinasit duhej të arrestonin dhe t’u dorëzonin venecianëve rebelët që ndodheshin në territorin e tyre.
Venediku është zotuar të bëjë të njëjtën gjë me Dukagjinasit . Por së shpejti Leka po kërkonte tashmë konflikte të reja, sepse në nëntor 1458 Venediku e caktoi atë dhe kushëririn e tij Pal III. si “apostate”; ata ndoshta e kishin njohur sovranitetin e Sulltan Mehmetit II. E sigurisht Venediku e Shkodra nuk ishim mirë me Dokagjinët dhe Lekën. Meqenëse Skënderbeu nuk ishte përfshirë në kontratën e 14 shkurtit 1458 dhe Leka nuk i prishi marrëdhëniet me osmanët, Papa Piu II ndërhyri dhe i kërkoi kryepeshkopit të Tivarit të largohej nga Leka dhe kushëriri i tij Pal III. “ferandæ sententiæ” të shkishërohet nëse brenda 15 ditëve nuk i prishnin marrëdhëniet me osmanët. Në vitin 1470, Nicollë II, aleat i Venedikut, mundi vëllanë e tij Lekë III, i cili ishte në anën e osmanëve.
Historiani Giammaria Biemme ka përshkruar në biografinë e tij “Istoria di Giorgio Castrioto”, se Lekë III pra: Dukagjini gjoja ua solli shqiptarëve lajmin për vdekjen e Skënderbeut (1468) duke bërtitur, duke ia grisur rrobat dhe duke i grisur flokët (“… la rrobat dhe i zhveshi flokët…”). Në fakt, Leka nuk mund të cilësohet si një shoqërues besnik i Skënderbeut, pasi ai ishte armik i tij për një kohë të gjatë – thotë Biemi! Territori dhe veprimi jetësor i Lek Dukagjinit nuk ka qenë kurrë Shkodra. Asnjëherë. As në zotërimet e tij dhe as në cilësimet e historianëve. Dukagjinët nuk kanë histori në Shkodër dhe pse kanë plot të tillë në trojet e tyre.
Sot propozohet ngritja e një shtatoreje apo busti të tij. por kjo nuk është në vetvete ndonjë kushedi çfarë për tu kuindështuar sepse Shkodra ka zemër të madhe, por ka një fakt në Shkodër që nuk mund të anashkalohet! Shkodra ka disa buste dhe shtatore, por ka shumë të huaj që i respekton dha kanë aktivitet dhe i mungojnë figurat e larta të saj! Shkodra ka Luigj Gurakuqin në qendër si shtatore që është sigurisht atdhetari dhe patrioti shkodran bashkëkohës i I Qemalit dhe njeriu i dytë i pavarësisë shqiptare. Ka Nënë Terezën e cila i përket botës por dhe Shkodrës katolike dhe jo katolike dhe lidhjes së posaçme me të. Ka patër Gjergjin që ka të gjithë jetën dhe kontributin në Shkodër dhe Lezha thotë është i joni, duke i bërë një shtëpi muze ku ai ka jetuar shumë pak vite ( kurse në Shkodër gjithë jetën) në të, duke qenë se është te kryqi në Fishtë, ish shtëpia tij dhe nuk është në Lezhë veprimtaria e tij.
Ka përmendore të një të huaji si Valiu i fundit turk ose Hasan Riza Pasha që mbrojti Shkodrën nga malazezët dhe ishte i fundit i pushtimit Osman në Shkodër. Ka bust për mbrojtësin e Shkodrës ministrin e jashtëm Austriak Bershtold! Shkodra ka pasur disa buste dëshmorësh të vendosur nga diktatura dhe i ka larguar si dhe 5 Heronjtë, ku vetëm dy prej tyre ishin Shkodranë dhe si u vunë ideologjikisht dhe u larguan po ashtu, në marrëdhëniet idiote që qyteti ka pasur dhe vazhdon të ketë këtë super vepër skulpturore si kompleks. Ka Prek Calin në një lagje të qytetit dhe pse është nga Malësia por sidoqoftë ai ka histori të lidhur me Shkodrën dhe me këtë gjë as që bëhet fjalë se e meriton të jetë. Është Isa Buletini dhe sigurisht nuk kishte vend tjetër më afër Malit të Zi ku u vra pabesisht se sa Shkodra dhe padyshim ishte figurë përbashkuese patriotike dhe e dashur. Ka Migjenin në oborr të teatrit Migjeni.
Por Shkodra përpara se të marr përsipër të vendosë bust të Lek Dukagjinit i cili realisht e ka vendin në zotërimet tij që sigurisht nuk është Shkodra, duhet të vendosë prijësit dhe sundimtarët e saj! Shkodra nuk ka antikitetin e lavdishëm të saj me Agronin, Teutën dhe Gentin! Për turp të administratorëve të saj (Bashkisë) si dje dhe sot, ky qytet ju mohon shtatoret tre Mbretërve të saj dhe sundimtarëve të lartë të historisë së Ilirisë! Shkodra nuk ka në shtatore sundimtarët mesjetarë të saj Balshajt dhe ju lë të shesin mend malazezët dhe Serbët me to. Po për turp e faqe e zezë.
Shkodra ashtu si ka ngritur përmendore të madhe të një turku se ka mbrojtur Shkodrën nga pushtimi malazez, duhet tju kishte ngritur edhe dy kavalierëve venedikas dhe kapitenëve (1474 dhe 1478) të Shkodrës që kanë mbrojtur Shkodrën nga pushtimi turk. Për turp, nuk jua ka bërë këtë nder. Shkdora nuk ka ( në shtatore) për turp dhe faqe të zezë, dinastinë shqiptare të pashallekut të Shkodrës. Po 75 vjet dinasti dhe sidomos Karamahmud Pashën dhe Musfaf Pashën! I pari në luftë dhe me portën e lartë (rrethuar dy herë) për sundimin e pashallekut shqiptar të Shkodrës. I dyti reformator dhe mjaftojmë të dimë se drama më e shumtë e dhënë në Gjuhadol dhe lagjet katolike si lindja e teatrit në Shqipëri është ajo me emrin “Mustaf pasha i Shkodrës”!
Janë efektet dhe posterat e kësaj drame të dhënë dhjetra herë. Shkodra nuk ka në shtatore rilevante Kol Idromenon dhe Hamz Kazazin ose Daut Buriçin dhe Hodo pashë Sokolin, dhe nuk ka një italian të kthyer në shkodran me super kontribute si Pietro Marubi! Shkodra ju ka borxh shumë figurave të saj. Pastaj po të ketë vend mbase dhe një bust për Lek Dukagjinin edhe për shumë origjinarë nga Dukagjini sigurisht prej kohësh dhe tani në Shkodër. Intriga me historinë dhe kotësitë e fjalëve boshe të zakonshme për të devijuar historinë në kohën e sotme ju ka ikur dita. Ajo është devijuar në kohë të diktaturës dhe post diktaturës që ka 30 vjet që zgjat por tashmë mjaft.
Shkodra ka shumë figura të tjera për të lartësuar në piedestale dhe këtë borxh politikat idiote të 80-të viteve nuk e kanë lejuar. Tani mjaft me shtrëmbërime historie. Shkodra duhet tju bëj nder figurave të saj të larta të historisë pikërisht të Shkodrës. /Nga Besi BEKTESHI/
